Mobbing Nedir?; Mobbing, Latince kökenli bir kelime olup psikolojik şiddet, taciz, baskı ve yıldırma anlamlarına gelir. Mobbing, daha sık iş hayatında karşımıza çıkan kelimelerden biridir, çalışanların hedef alındığı, yıldırma, kötü davranışlarda bulunma, sindirme ve psikolojik şiddet gibi olumsuz davranışların tümüne verilen isimdir.
Bir davranışın mobbing olarak nitelendirilmesi için kişilere devamlı ve sistematik bir şekilde olumsuz davranışlarda bulunulması gerekir. Öfke veya kızgınlık anında yapılan davranışlar mobbing olarak değerlendirilmemektedir. Mobbing, sadece iş yeri hiyerarşisine göre üstlerin altlarına uyguladığı bir davranış değildir. Herhangi bir çalışan bir diğerine mobbing uygulayabilir. Bu tarz davranışlar psikolojik taciz olarak da nitelendirilmektedir. Mobbing’e uğrayanlar kendi işini kurmaktadır, dolayısıyla şirketler ve türleri hakkında bilgi almak için Şirket Türleri Nelerdir? – Ne İşe Yarar? içeriğimizi okuyabilirsiniz.
Bir Davranışın Mobbing Olarak Nitelendirilmesi İçin Hangi Unsurlar Dikkate Alınmalıdır?
Türkiye’de iş yerlerinde sıkça karşılaşılan olumsuz davranışların tamamı T.C Anayasası‘na göre mobbing olarak sayılmamaktadır. Bir davranışın mobbing olarak tanımlanabilmesi için bazı şartları taşıması gerekir.
Mobbing Şartları Nelerdir?;
- İş ve çalışma ortamında psikolojik şiddetin gerçekleşmesi,
- Düzenli ve sürekli olarak yapılması,
- Bireylerin işten ayrılmalarını sağlamak veya işten bezdirmek için kasıtlı olarak kötü davranışların sergilenmesi,
- Mobbing uygulanan mağdurun, yaşanılan bu olumsuz durumlardan dolayı iş performansının etkilenmesi, bedenen veya ruhen kötü hissetmesi ve psikolojik rahatsızlıkların ortaya çıkmasıdır.
Mobbingin Bireyler Üzerinde Görülen Etkileri Nelerdir?
Çalışan, özellikle çalışma saatleri fazla olan bireylerin gününün önemli bir kısmı iş yerinde geçmektedir. Mobbing, yoğun iş hayatı bulunan kişilerin iş hayatını zorlaştırdığı gibi sosyal hayatlarını da olumsuz etkilemektedir. Baskı, psikolojik şiddet ve taciz gibi davranışlar, konsantre sorunlarını, stresi, performans düşüklüğünü beraberinde getirmekte ve kişilerin hayat kalitesini doğrudan etkilemektedir. İş yerinde mobbinge maruz kalan bireyler, günlük hayatında özgüven eksikliği, sinir, stres gibi duyguları yaşamaktadır.
Mobbing Türleri Nelerdir?
Psikolojik taciz olarak da adlandırılan mobbingin üç türü vardır.
Mobbing Türleri Nelerdir?;
Yatay Mobbing
Yatay mobbing, iş yerlerinde iki eşit konumda bulunan kişilerin birbirlerine uyguladıkları psikolojik taciz türüdür. Bu mobbinge neden olan durumlardan bazıları ise kişisel problemler, hoşnutsuzluk veya rekabettir.
Düşey Mobbing
Bu mobbing türünde mobbing uygulayan fail, elinde bulundurduğu gücü iş yerinden almaktadır. Üst konumda yer alan kişiler, ast olarak çalışan bireylere psikolojik şiddet uygulamaktadır. Bu kişiler genellikle amir, işveren, yönetici, sevk ve idare etme görevlerinde yer alırlar. Düşey mobbing, iş yerlerinde sıklıkla karşılaşılan problemlerden biridir.
Dikey Mobbing
Dikey mobbing, ast durumundaki çalışan veya çalışanların üstlerine uyguladıkları mobbing türüdür. Bu mobbing genellikle birçok çalışanın birlikte hareket ederek uyguladıkları psikolojik şiddettir. Verilen emirlerin sorgulanması, amirlerin küçük düşürülmeye çalışılması veya üstlere yapılan yıldırma uğraşları bu mobbingin içerisinde yer alır. Mağdurlar ise işveren, yönetici, amir ve işveren vekilleridir.
Mobbing Örnekleri Nelerdir?
Mobbing nedir dediğimizde, mobbing için değerlendirilen davranışlar pek çok şekilde karşımıza çıkar. Psikolojik taciz boyutuna ulaşan mobbing örnekleri ise şöyledir;
- Bir çalışanın istifa etmesini sağlamak amacıyla yapan yıldırma çalışmaları,
- Çalışana işiyle alakalı olmayan anlamsız işlerin verilmesi,
- İş performansı dışında ağır işler yaptırılması,
- Hakaret edilmesi, eleştirilmesi ve bu davranışların toplum içerisinde yüksek sesle yapılması,
- Çalışanın iş yerinin devamlı olarak değiştirilmesi,
- Cinsel veya sözlü bir şekilde taciz edilmesi,
- Fiziksel şiddet konusunda tehdit edilmesi,
- Diğer çalışanlar arasında ayrımcılık yapılması,
- Çalışanın, diğer çalışanlardan ayrılarak yalnızlaştırılması,
- Bireylerin küçük düşmelerine neden olacak söz veya davranışlarda bulunulması,
- Çalışanların fikirlerine değer verilmemesi, alaya alınması veya küçümsenmesi,
- Çalışanlar hakkında aslı olmayan söylentilerin yayılması,
- Kötü imalarda bulunulması,
- Çalışanın işine engel olunması ve çalışamayacak duruma getirilmesi mobbing örneklerinden bazılarıdır.
Mobbingin Cezası Nedir?
Mobbing adli bir suç olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle mobbinge maruz kalan çalışan, mobbing uygulayan kişiye ceza davası açabilir. Türk Ceza Kanunu’na göre mobbing suçunun bir tanımı olmasa da psikolojik şiddet olarak faillere ceza verilmektedir. Mağdur mobbinge maruz kaldığında savcılığa suç duyurusunda bulunabilmektedir.
Türk Ceza Kanunu 94. maddeye göre kamu görevlisinin insan onuruyla bağdaşmayan, ruhen ve bedenen kişinin acı çekmesine ve aşağılanmasına neden olacak sözler ve davranışlar suç olarak kabul edilmektedir. İşçi hakları kapsamında mobbinge maruz kalan işçiler, psikolojik şiddeti gerçekleştiren işveren, yönetici ve işveren vekiline tazminat davası da açabilmektedir. Bu tazminatlar ise kıdem ve manevi tazminattır.